Stres. Skąd się bierze? Jakie może mieć skutki? Jak sobie z nim radzić?

Stresem nazywa się reakcję organizmu, która jest efektem czegoś nieprzyjemnego, niespodziewanego. Stres może być zarówno przyczyną zdenerwowania, ale również może być czynnikiem mobilizującym. Długotrwałe sytuacje stresowe mogą mieć jednak negatywne skutki.

Czym jest stres?

W psychologii stres jest definiowany jako dynamiczna relacja adaptacyjna, która zachodzi w określonej sytuacji nazywanej stresorem. Dochodzi wtedy do zaburzenia harmonii fizycznej i psychicznej. Reakcja na stres stanowi sposób przywrócenia tej równowagi.

 

Z kolei w medycynie stres określany jest jako zaburzenie homeostazy – zdolności do utrzymywania zrównoważonych parametrów, gdy pojawia się czynnik stresujący o charakterze fizycznym lub psychicznym.

 

Potocznie mówiąc, stresem jest coś, co powoduje napięcie nerwowe i wywołuje nieprzyjemne objawy, na przykład pocenie się, przyspieszoną akcję serca, zdenerwowanie, problemy z zasypianiem, brak apetytu, lęki.

 

Stres pod kątem biologicznym

W organizmie człowieka stres jest złożoną reakcją, w której biorą udział układ współczulny, a także układ HPA, czyli oś podwzgórze-przysadka-nadnercza, która obejmuje gruczoły wydzielnicze.

 

Gdy pojawia się czynnik stresowy, czyli stresor, układ współczulny ulega aktywacji. Pojawia się wtedy reakcja walki lub ucieczki. Następnie układ ten oddziałuje na nadnercza, co prowadzi do wydzielania hormonów stresu, czyli adrenaliny i noradrenaliny, a potem na układ HPA, co daje efekt dalszego wydzielania hormonów – kortykoliberyny (CRH) i kortykotropiny (ACTH)

 

Gdy dochodzi do ustania czynnika stresowego, wtedy układy te przestają produkować hormony, a organizm powraca do stanu równowagi.

 

Najczęstsze sytuacje stresowe

Człowiek każdego dnia narażony jest na sytuacje stresowe. Niektóre z nich są łagodne i nie powodują znacznej reakcji, natomiast inne mogą być bardzo poważne i mogą wywoływać długotrwałe skutki.

 

Stresem zajmowało się dwóch badaczy – Thomas Holmes oraz Richard Rahe. Opracowali oni specjalną skalę, na której znajdują się zdarzenia wywołujące najwięcej stresu.

 

Najbardziej stresujące zdarzenia:

• śmierć małżonka
• rozwód
• ślub
• zwolnienie z pracy
• pogodzenie się ze współmałżonkiem
• nowa praca

 

Negatywne skutki przewlekłego stresu

Przewlekły stres może być poważnym zagrożeniem dla całego organizmu. Wywołuje on nie tylko objawy odczuwane na poziomie psychicznym, ale również może dawać objawy somatyczne – fizyczne.

 

Skutki stresu:

• bezsenność
• problemy z układem pokarmowym
• wysokie ciśnienie
• kołatanie serca
• trudności z oddychaniem
• ciśnieniowe bóle głowy
• bóle kręgosłupa
• utrata lub wzrost wagi
• obniżenie odporności
• brak libido
• depresja
• nerwice

 

Wobec tego osoby, które narażone są na stałe czynniki stresowe, mogą być również w grupie ryzyka zachorowania na wiele niebezpiecznych chorób.

 

Jak walczyć ze stresem?

Ze stresem można, a nawet trzeba walczyć. Chociaż jest on codziennym elementem życia każdego człowieka, to jednak należy redukować jego wpływ na organizm, aby żyć zdrowiej.

 

Najlepiej eliminować i ograniczać sytuacje stresowe, co może oznaczać zmianę pracy, zmianę towarzystwa znajomych czy też wyprowadzkę z rodzinnego domu, w którym często odczuwany jest stres.

 

Gdy nie jest to możliwe, zalecane jest podejście polegające na zmianie nastawienia do czynnika stresowego, także ze wsparciem psychologa. Dobre efekty przynoszą również aktywność fizyczna, przebywanie na świeżym powietrzu, medytacja.

 

Zdarza się jednak, że stres jest tak silny, że powyższe porady nie działają. W takim przypadku warto rozważyć wizytę u psychiatry, który będzie mógł wykonać dokładny wywiad i wysłać pacjenta na badania, a potem przepisać właściwe leki oraz zalecić psychoterapię.